مطالعات خسارت مخزن، جابجايي و اسكان مجدد طرح سد ونيروگاه خرسان 2
معرفي طرح
طرح سد و نيروگاه خرسان 2 با هدف توليد برقابي در 66 كيلومتري جنوب غربي شهرستان لردگان و درحدود2 كيلومتري غرب روستاي شملك از محدوده دهستان ميلاس، بخش مركزي، شهرستان لردگان و دهستان زيلايي، بخش مارگون، شهرستان بويراحمد بر روي رودخانه خرسان در حال مطالعهمي باشد. طرح شامل دو جزء سد و نيروگاه بوده و با هدف توليد انرژي برق آبي مطالعه ميشود. ارتفاع تراز نرمال سد از سطح دريا معادل 1230 متر است.
تاريخچه طرح
شركتهاي داخلي و خارجي متعددي طي چند دهه گذشته مطالعاتي را انجام دادهاند كهمي توان به گزارش مقدماتي توسعه منابع آب رودخانه كارون( ارديبهشت 1346) توسط شركت هارزا، گزارش امكان يابي سد كارون سه در سال 1371 توسط شركت مهندسي مشاور مهاب قدس- ايكرز، گزارش سد مخزني و نيروگاه برقابيكارون سه مرحله شناخت درسال1371توسط مهندسي مشاور مهاب قدس، گزارش مطالعات توليدبرقابي سرشاخههاي كارون پيش شناخت و شناخت به ترتيب در شهريور 1372 و مرداد 1374 توسط مهندسي مشاور مهاب قدس، گزارشمطالعاتطرح سدهاي مخزني خرسان 1 و 3 در آذرماه 1376 توسط مهندسي مشاور مهاب قدس، گزارش مطالعات طرح سد مخزني خرسان دو (فروردين ماه 1379) توسط مهندسي مشاور مهاب قدس، اشاره نمود.
سيماي طرح
رودخانه خرسان يكي از سرشاخههاي مهم رودخانه كارون است. حوضه آبريز مورد مطالعه ( رودخانه خرسان) در جنوب غربي ايران و در دامنه رشته كوههاي زاگرس واقع شده است. بخش عمده حوضه آبريز در محدوده استان كهكيلويه و بويراحمد و قسمتهايي از آن در محدوده استانهاي اصفهان و چهارمحال بختياري قراردارد. منطقه مذكور از شمال به حوضههاي آبريز زايندهرود، دز و كارون، از شرق حوزههاي كر و زايندهرود،از غرب به حوضههاي دز و كرخه و از جنوب به حوضههاي زهره، كارون، جراحي و مارون محدود ميگردد. اين رودخانه از دو شاخه مهم گرمرود(بشار) و ماربر تشكيل شده كه در نزديكي محلي به نام سرسور به هم پيوسته و رودخانه خرسان تشكيلمي دهد و با عبور از روستاهاي طلايه، جلاله، ساطع، سرقلعه، شملك و بارز به رودخانه كارون(درياچه سد کارون3)مي پيوندد. حوضه آبريز مورد نظر عمدتا" كوهستاني بوده و ارتفاع بلندترين نقطه آن در كوه دنا حدود 4437 متر ميباشد. ارتفاع متوسط آن 2358 متر و مساحت آن تا محل پيشنهادي سد مخزني خرسان 2 حدود 8257 كيلومتر مربع است. باتوجه به شرايط اقليمي منطقه، محدوده سد بخشي از رويشگاههاي جنگلي زاگرس مياني بشمار ميرود و گونه غالب جنگلي آن درختان بلوط و بنه ميباشد. ميزان تراكم اين درختان در همه جا يكسان نيست و در محدوده مخزن سد و در مناطق قابل دسترس و مشاهده كم است كه اين امر بعلت شيب تند و صخره اي بودن بخش قابل ملاحظه اي از آن و بهره برداري بي رويه توسط اهالي منطقه ميباشد. رودخانهخرسان با توجه به اينكه يكي از سرشاخههاي مهم رودخانه كارون ميباشد، در مطالعات سدهاي متعددي كه بر روي اين رودخانه پيشنهاد و يا اجرا شده است بطور عمومي و در مطالعات سدهاي خرسان يك، دو و سه بصورت خاص مورد بررسي و مطالعه قرار گرفته است. طرح سد و نيروگاه خرسان2 بر روي رودخانه خرسان و در فاصله حدود 66 كيلومتري شهرستان لردگان از استان چهار محال و بختياري با هدف تامين و توليد برق آبي احداث خواهد شد. با احداث اين سد بين 2668 تا 2924 هكتار از اراضي بالادست مخزن مشتمل بر اراضي كشاورزي، اراضي منابع طبيعي و همچنين واحدهاي مسكوني، راه دسترسي تعدادي از روستاهاي دو شهرستان لردگان و بويراحمد، ايستگاه پمپاژ آب اراضي كشاورزي، استخرهاي پرورش ماهي و ... در ترازهاي مختلف ارتفاعي در محدوده مخزن سد قرار مي گيرد.
رئوس کلي شرح خدمات
ارائه نمائي از وضعيت اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي محدوده مخزن، كنترل و تدقيق نقشه كاربري اراضي محدوده مخزن سد، شناسايي منابع وتأسيسات موجود در محدوده مخزن سد، ارزشگذاري منابع و ثروتهاي واقع درمحدوده مخزن سد و بررسي اوليه ظرفيتها و قابليتهاي اسكان مجدد در منطقه.
متدلوژي انجام مطالعات
مطالعه حاضر به دو روش مطالعات ميداني و بررسي اسنادي صورت گرفته است. در اين بررسي ابتدا بدليل نبود نقشه كاربري محدوده مخزن با استفاده از نقشههاي توپوگرافي 1:10000 محدوده مخزن و حريم آن مشخص و انواع كاربريها روي نقشه تعيين گرديد. سپس به منظور تعيين موقعيت سرمايههاي غيرقابل انتقال واقع در محدوده مخزن در ترازهاي مختلف روش پيمايش مورد استفاده قرار گرفت. دراين روش ابتدا از طريق بازديدهاي ميداني انواع كاربريها روي نقشه مشخص و پيرامون هر يك از سرمايههاي غير قابل انتقال پيمايش و مختصات نقاط گوشهاي توسط دستگاه ٰGPS "سيستم موقعيت جهاني" تعيين و در مرحله بعدي نقاط برداشت شده از منطقه روي نقشه علامت گذاري گرديد. گفتني است پس از تهيه نقشه كاربري اراضي محدوده مخزن ، نواقص آن بر اساس مطالعات ميداني و اطلاعات قبلي نقشه مزبور كنترل و تدقيق گرديد. لازم به ذكر است كه در مطالعات ميداني براي شناسايي منابع و موجوديهاي واقع در مخزن سد از ابزارهاي پرسشنامه، مشاهده مستقيم، مصاحبه و تهيه فيلم و عكس براي جمعآوري آمار و اطلاعات استفاده و جهت تكميل اطلاعات اخذ شده از گزارشهاي موجود در بخشهاي تخصصي شركت مهندسي مشاور مهابقدس بهره گرفته شده است. اطلاعات جمعيتي روستاهاي محدوده در سه دهه گذشته از نشريات مركز آمار ايران استخراج و اطلاعات به روز جمعيتي (از جمله اطلاعات ذيج حياتي روستاها، اطلاعات مهاجرت، سواد و ...) با بررسيهاي ميداني از خانههاي بهداشت روستاها جمعآوري گرديد. لازم به يادآوري است اطلاعات مورد نياز در سطح شهرستانها از اطلاعات سرشماري مركز آمار ايران(سال1385) استفاده شده است. اما بعلت در دسترس نبودن اطلاعات سرشماري سال 1385 در سطح آبادي در زمان تهيه گزارش، از آمار و اطلاعات اخذ شده از خانههاي بهداشت روستاها در سال 1386استفاده شده است. همچنين ويژگيهاي فرهنگي، آداب و رسوم، پيشينه مشاركتهاي مردمي و نظرات اهالي با انجام نشستهاي متمركز گروهي و مصاحبه با ساكنين و معتمدين روستاها و مطلعين محلي اخذ و اطلاعات مرتبط با تاسيسات، امكانات و تسهيلات روستايي از طريق پرسشنامههاي آبادي در هر روستا و در مصاحبه با اعضاي شوراي اسلامي گردآوري شد. جهت ارزشگذاري منابع و ثروتهاي داخل مخزن علاوه بر تكميل پرسشنامهدر سطح آباديهاي مرتبط با محدوده مخزن سد (مشتمل بر پرسشنامه عمومي آبادي، شوراها و معتمدين، فرم تمام شماري و نظر سنجي)، در پارهاي موارد جهت ارزشگذاري تأسيسات زيربنايي ناگزير به نهادها و ادارت دولتي شهرستانهاي لردگان، بويراحمد و استان كهگيلويه و بويراحمد رجوع شده است.(پيوست شماره28) فايدههاي خالص اراضي كشاورزي داخل مخزن در سطح قيمتهاي سال زراعي1386 و اخذ اطلاعات از جهاد كشاورزي شهرستانهاي لردگان و بويراحمد و مراكز خدمات وابسته و از طريق كنترل اطلاعات دريافتي در سطح آبادي محاسبه شده است. همچنين در مورد واحدهاي مسكوني و ديگر تأسيسات ساختماني موجود در مخزن سد ابتدا فهرست كاملي از بناهاي موجود بر حسب نوع مصالح ساختماني بكار رفته و زيربناي آنها تهيه و سپس براساس قيمتهاي استعلامي از بخشهاي تخصصي مشاور، ادارات ذيربط و اطلاعات ماخوذه از خود صاحبان تأسيسات و براساس طرح جايگزين ارزشگذاري شده است.